مقایسه محتوای ترکیبات فنلی، فلاونوئیدی و فعالیت آنتی اکسیدانی اندام هوایی دو جمعیت گیاه بشقابی سنبله ای (scutellaria pinnatifida) در شمال ایران

چکیده زمینه و هدف: اسیدهای فنولیک، پلی فنل ها و فلاونوئیدها ترکیبات آنتی اکسیدانی حفاظت کننده سلول ها در برابر تنش های اکسیداتیو هستند که با به دام انداختن و مهار رادیکال های آزاد نقش مهمی را در سلامت گیاهان و جانوران ایفا می نمایند. در این پژوهش، محتوای ترکیبات فنلی، فلاونوئیدی و فعالیت آنتی اکسیدانی اندام هوایی scutellaria pinnatifida، به منظور بهینه سازی استخراج ترکیبات آنتی اکسیدانی، تعیین شده است. مواد و روش ها: در این مطالعه آزمایشگاهی از پودر خشک اندام هوایی دو جمعیت دیزین و کجور در اتانول 80 %، متانول 80%، آب و اتیل استات به دو روش خیساندن و کاربرد امواج فراصوت عصاره گیری شد. سپس محتوای ترکیبات فنلی و فلاونوئیدی با روش های اسپکتروفتومتری سنجش گردید. فعالیت آنتی اکسیدانی عصاره ها با دو روش سنجش ظرفیت پاکسازی رادیکال های آزاد 2 و 2- دی فنیل 1- پیکریل هیدرازیل (dpph) و سفیدشدگی در سیستم بتاکاروتن/ لینولئیک اسید ارزیابی شد. آنالیز آماری داده ها به کمک تجزیه واریانس یک طرفه و دو طرفه (anova) برای مقایسه میانگین های داده های مختلف انجام شد. یافته ها: بالاترین مقدار فنل و فلاونوئید تام (به ترتیب 17 و 8 میلی گرم بر گرم وزن خشک) در عصاره اندام هوایی جمعیت کجور از طریق عصاره گیری اتانولی به روش خیساندن حاصل شد. در حالی که در جمعیت دیزین، محتوای ترکیبات فوق با روش عصاره گیری مشابه بسیار کمتر بود (به ترتیب 6/5 و 6/1 میلی گرم بر گرم وزن خشک). میزان ic50 عصاره های اتانولی، متانولی و آبی جمعیت کجور حدود 2/1-1/0 میلی گرم در میلی لیتر بدست آمد. محتوای فنلی و فلاونوئیدی این سه عصاره به طور قابل ملاحظه ای بیشتر از عصاره های اتیل استاتی بود. به استثنای عصاره های آبی تهیه شده به روش خیساندن، ظرفیت پاکسازی رادیکال های آزاد dpph توسط عصاره های مختلف جمعیت دیزین، به طور قابل ملاحظه ای کمتر از جمعیت کجور بود. نتایج حاصل از سنجش خاصیت آنتی اکسیدانی این دو جمعیت در آزمون سیستم بتاکاروتن/لینولئیک اسید نشان داد که بالاترین درصد بازدارندگی از پراکسیداسیون لیپیدها توسط عصاره های آبی آماده شده به کمک امواج فراصوت ایجاد شده بود ( به ترتیب 93%و 50% بازدارندگی توسط عصاره جمعیت های کجور و دیزین). نتیجه گیری: اختلاف میانگین های ترکیبات فنلی و فلاونوئیدی تام عصاره ها تحت تأثیر سه عامل جمعیت، روش استخراج و نوع حلال، معنی دار بود. بالاترین فعالیت آنتی اکسیدانی در جمعیت کجور مشاهده شد که در روش dpph مربوط به عصاره متانولی (حاصل از روش خیساندن) و در روش مهار پراکسیداسیون لیپید مربوط به عصاره آبی (حاصل از کاربرد امواج فراصوت) بود. واژه های کلیدی: روش عصاره گیری، سنجش فنل، سنجش فلاونوئید، فعالیت آنتی اکسیدانی، گیاه بشقابی سنبله ای